Ιδιαίτερα ανησυχητικά τα στοιχεία που προκύπτουν από νέες έρευνες σχετικά με την (όλο και πιο στενή) σχέση των ανηλίκων με τη μικρή οθόνη

Οι παρενέργειες στην υγεία, στην κοινωνικοποίηση και στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών



ΚΑΝΟΥΝ ζάπινγκ, κάθονται ακίνητα (και, επιτέλους, ήσυχα!) στον καναπέ,περιμένοντας να δουν το αγαπημένο τους πρόγραμμα.Γνωρίζουν πολύ καλά τίτλους σειρών και τηλεοπτικά πρόσωπα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι σε θέση
να ερμηνεύσουν με περηφάνια ακόμη και τα τραγούδια των τίτλων ενώπιον γονιών ή συμμαθητών. Τα παιδιά όλων των ηλικιών σήμερα κάνουν στενή παρέα με την τηλεόραση, η οποία αποκτά πολλαπλούς ρόλους:αυτόν της νταντάς,του
φίλου,του γονιού,ο οποίος είναι μονίμως απασχολημένος, του βιβλίου,που κρίνεται «βαρετό»,του παραδοσιακού παιχνιδιού, το οποίο πλέον έχει εγκαταλειφθεί. Εχει όμως και δυσάρεστα επακόλουθα αυτό το φαινόμενο…

Αν κάποιες γενιές ευτύχησαν να απολαύσουν σε σωστές δόσεις από τηλεοράσεως θέατρο σκιών, τον «Παραμυθά» Νίκο Πιλάβιο, την «Τενεκεδούπολη» της Ευγενίας Φακίνου, τις ιστορίες του «Νιλς Χόλγκερσον», τον «Κλούβιο και τη Σουβλίτσα» και τη «Λάσι», σήμερα οι επιλογές είναι περιορισμένες, αν όχι ανύπαρκτες, και σίγουρα κακής αισθητικής και περιεχομένου τις περισσότερες φορές. Ηρωες από εχθρικούς γαλαξίες, θηλυκά καρτούν που αποθεώνουν την εικόνα της γυναίκας-Μπάρμπι, τερατόμορφα όντα που φέρουν βαρύ οπλισμό και απειλούν τους πάντες… Και τα απαραίτητα μουσικά διαλείμματα (διαφημίσεις για παιδικά CD), με άθλια διασκευασμένα λαϊκά τραγούδια, όπως η «Καβουρίνα»(!), και με μικρομέγαλους τραγουδιστές («Ζουζούνια»). Πληροφοριακά, κορυφαίο στις προτιμήσεις των νεαρών τηλεθεατών είναι το συγκρότημα των «Μazoo and the Ζoo» με άσματα όπως η διάσημη στις παιδικές συνάξεις «Κατσίκα»: «Κατσίκα μοιάζεις με τη Μόνικα Μπελούτσι, μυαλό κουκούτσι, μυαλό κουκούτσι»! Ετσι, κάπως σαν να έχουν μυαλό κουκούτσι, αντιμετωπίζει η τηλεόραση τους μικρούς τηλεθεατές.

Εθισμένοι από κούνια
Ολα αυτά συμβαίνουν εν Ελλάδι και όχι μόνο, καθώς μια ενδιαφέρουσα έρευνα που δημοσιεύεται στον «Guardian» της περασμένης Τετάρτης φέρνει στο φως της δημοσιότητας ανησυχητικά στοιχεία για την παιδική τηλεθέαση. Οπως, για παράδειγμα, το γεγονός ότι στην Αυστραλία βρέφη τεσσάρων μηνών παρακολουθούν κατά μέσο όρο ημερησίως 44 λεπτά τηλεόραση, ενώ στις ΗΠΑ τα παιδιά κάτω των δύο ετών βλέπουν κατά μέσο όρο μία ως δύο ώρες ημερησίως τηλεόραση. Οσο μεγαλώνουν οι ηλικίες, αυξάνονται αναλόγως και οι ώρες τηλοψίας. Στη Βρετανία τα παιδιά βρίσκονται απέναντι από μια οθόνη τηλεοράσεως ή από ένα κομπιούτερ για περισσότερες από πέντε ώρες- λίγο λιγότερο από τους μικρούς αμερικανούς. Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι η τηλεόραση λειτουργεί καταστρεπτικά για τον εγκέφαλο και για την ανάπτυξη των παιδιών. Αμυνόμενοι οι γονείς σπεύδουν να καταθέσουν επιχειρήματα του τύπου: «Αρκετές μάχες δίνουμε κάθε μέρα με τα παιδιά μας, ας μη δώσουμε και αυτή». Ωστόσο είναι σαφές πως και οι ίδιοι είναι σε θέση να κατανοήσουν τις αρνητικές συνέπειες απλώς κοιτάζοντας τα «αποχαυνωμένα» πρόσωπα των βλασταριών τους όταν είναι μπροστά από την οθόνη.

Μπορεί πλέον, επισημαίνεται στο ίδιο άρθρο, να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο τι τρώνε τα παιδιά μας, αλλά καλό θα ήταν να δούμε και με τι ταΐζουμε και το μυαλό τους.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν
Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί: Η παρακολούθηση τηλεόρασης επιδρά αρνητικά στον εγκέφαλο, μειώνοντας την επιθυμία για ενεργητικό παιχνίδι και για κοινωνική επαφή με άλλα παιδιά, ενώ ταυτοχρόνως αποτελεί και τροχοπέδη για την ανάπτυξη της γλώσσας, της πλήρους κίνησης του ματιού, και μειώνει σημαντικά τον χρόνο συγκέντρωσής τους.

Κάποιες έρευνες μάλιστα αποδεικνύουν ότι τα παιδιά από 6 ως 30 μηνών που παρακολουθούν τηλεόραση εμφανίζουν επιθετικότητα και φτωχό λεξιλόγιο. Συμπέρασμα; Το να παρακολουθούν τα παιδιά κάτω των δύο ετών τηλεοπτικά προγράμματα, τονίζουν οι ερευνητές, είναι απαγορευτικό.

Στον αντίποδα διατυπώνεται ένα εύλογο ερώτημα: Εν μέσω ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης και ενίσχυσης της σχέσης μας με τις οθόνες (τηλεόραση, κομπιούτερ…) δεν είναι λογικό τα παιδιά να κάθονται από νωρίς μπροστά από ηλεκτρονικές οθόνες, έτσι ώστε να ενταχθούν πιο ομαλά και πιο γρήγορα στον μοντέρνο κόσμο; Δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, καθώς δεν υπάρχουν επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν πως τα παιδιά μπορούν να εκπαιδευτούν μέσω τηλεόρασης. Ο Μάικλ Ριτς, διευθυντής κλινικής που ασχολείται με τα μίντια και τα παιδιά στο παιδιατρικό νοσοκομείο της Βοστώνης, είναι κατηγορηματικός: «Η τηλεόραση “σκοτώνει” την ικανότητα διαχωρισμού νοημάτων και θορύβου».

Επιπλέον, ειδικοί στην παιδική ανάπτυξη ανακάλυψαν τρεις παράγοντες οι οποίοι ενισχύουν την ανάπτυξη του μυαλού και είναι οι εξής: η ενώπιος ενωπίω αλληλεπίδραση με τους γονείς, η εκμάθηση της επίδρασης ή της διαχείρισης του φυσικού κόσμου και τα δημιουργικά παιχνίδια. Οπως είναι φανερό, η μικρή οθόνη δεν είναι σε θέση να προσφέρει τίποτε από τα παραπάνω. Αντιθέτως, λειτουργεί αποτρεπτικά από την ενασχόληση με κάποιο από αυτά. Το μέλλον θα δείξει πολλά για τη σχέση παιδιών και τηλεόρασης, καθώς οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζουν τις ακριβείς επιπτώσεις της στον παιδικό εγκέφαλο και συγκεκριμένα στη γνωστική τους ανάπτυξη. Αυτό φυσικά δεν συμβαίνει εξαιτίας αδυναμίας κατανόησης των εσωτερικών διεργασιών του εγκεφάλου, αλλά λόγω των ραγδαίων και συνεχών αλλαγών και εξελίξεων στη χρήση των ηλεκτρονικών οθονών και πρωτίστως των τηλεοράσεων.

Ο δρ Δημήτρης Χριστάκης , ο οποίος συνεργάζεται με το Παιδιατρικό Ινστιτούτο Ερευνας του Σιάτλ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για κάθε επιπλέον ώρα που τα βρέφη από 8 ως 16 μηνών παρακολουθούν τηλεόραση γνωρίζουν έξι ως οκτώ λέξεις λιγότερες από τα παιδιά που δεν εκτίθενται στην τηλεόραση. Κάποιες άλλες έρευνες έφεραν στο φως σημαντικά αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα το παρακάτω: αν υπάρχει ανοιχτή τηλεόραση σε κάποιον χώρο στον οποίο παίζουν μικρά παιδιά κάτω των τριών ετών, τότε είναι πολύ πιθανό η τηλεόραση να τα αποσπάσει και να μην μπορέσουν να συγκεντρωθούν στο παιχνίδι τους. Επίσης, αποδεικνύεται περίτρανα πως η τηλεόραση έχει αποτύχει πλήρως να λειτουργήσει εκπαιδευτικά, ενώ παράλληλα απομακρύνει το παιδί από τους γονείς και μελλοντικά από το διάβασμα.

Αντιδρώντας στο «χαζοκούτι»
Στην Αυστραλία, σύμφωνα με το άρθρο του «Guardian», η κυβέρνηση σχεδιάζει ήδη να θέσει κανόνες στη σχέση παιδιών και μικρής οθόνης. Στη Βρετανία πάλι δεν φαίνεται να γίνεται κάτι τέτοιο άμεσα λόγω των αμφιβολιών που υπάρχουν, καθώς προέχει η εξοικείωση των παιδιών με την τεχνολογία. Πλέον τολμηρή αναδεικνύεται η γαλλική κυβέρνηση, η οποία απαγορεύει να προβάλλονται προγράμματα για παιδιά κάτω των τριών ετών.

Πέρυσι μάλιστα προέβη στην υποχρεωτική προβολή ενός μηνύματος στην τηλεοπτική οθόνη με το εξής περιεχόμενο: «Η τηλεόραση μπορεί να καθυστερήσει τη μαθησιακή ανάπτυξη των παιδιών ακόμη και όταν πρόκειται για προγράμματα τα οποία έχουν σχεδιαστεί γι΄ αυτά».

Οσο για τα επιχειρήματα που θα χρησιμοποιήσουν οι γονείς για να αμυνθούν για άλλη μία φορά, όπως «Εγώ έβλεπα τον Μίκι Μάους και δεν έπαθα τίποτα», αποδεικνύονται τουλάχιστον αστεία. Δεν υπάρχει καμία σύγκριση τού τότε με το τώρα, καθώς όχι μόνο η συσκευή και η ακτινοβολία της έχουν αλλάξει άρδην με το πέρασμα του χρόνου, αλλά και ο τρόπος ζωής, οι ώρες που παρακολουθούμε και το περιεχόμενο των προγραμμάτων δεν έχουν καμία σχέση με το «τότε». Αλλωστε, δεν μιλάμε μόνο για καλή ή κακή τηλεόραση, αλλά και για τον καλό ή τον κακό τρόπο που τη χρησιμοποιούμε.

Από την «Τενεκεδούπολη» στον σκουπιδοτενεκέ
ΤΟ 1986 η δημόσια τηλεόραση είχε περίπου 750 ώρες παιδικό πρόγραμμα, από τις οποίες το 76% ήταν ελληνικό, με αρκετό από αυτό να αφορά την ελληνική μυθολογία και λογοτεχνία. Σήμερα πώς διαμορφώνεται το τοπίο;

Τα κανάλια (με ελάχιστες εξαιρέσεις) αφιερώνουν ακόμη και… 0% στο παιδί και στην ψυχαγωγία του. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑGΒ, το παιδικό πρόγραμμα κάθε νέα χρονιά μειώνεται. Ενδεικτικά, για τη σεζόν 2008-2009 το Μega αφιέρωσε το 0,5% του προγράμματός του, ο ΑΝΤ1 το 0,4% και ο Αlpha καθόλου. Οσο για τα υπόλοιπα κανάλια, έχουμε και λέμε: Star 17,4%, Αlter 12,2%, Σκάι 0%, ΕΤ1 11,1%, ΝΕΤ 5% και ΕΤ3 1,5%. Παρατηρούμε ότι τα ποσοστά σε Star και Αlter είναι ιδιαίτερα υψηλά. Να υπογραμμίσουμε όμως ότι το παιδικό πρόγραμμα των δύο αυτών καναλιών προβάλλει κατ΄ αποκλειστικότητα μεταγλωττισμένα κινούμενα σχέδια, αμφίβολης συχνά ποιότητας, τα οποία δεν απευθύνονται κατ΄ ανάγκην μόνο σε τρυφερές ηλικίες.

Η δημόσια τηλεόραση, από την άλλη, με κινούμενα σχέδια της Disney (τα οποία κοστίζουν ετησίως 6,5 εκατ. ευρώ!), θεωρεί ότι είναι συνεπής απέναντι στους μικρούς τηλεθεατές. Μοναδική καθημερινή παιδική εκπομπή της το «Ουράνιο τόξο» με τον Χρήστο Δημόπουλο, η οποία μετρά περίπου δέκα χρόνια στον αέρα και είναι εσωτερική παραγωγή με κόστος ανά εκπομπή 1.000

ευρώ.

Οσο για τις περυσινές υποσχέσεις της ΕΤ3 για καθιέρωση παιδικής ζώνης στα πρωινά του Σαββατοκύριακου, παραμένουν υποσχέσεις. Την ίδια στιγμή αναμένεται με ενδιαφέρον η επιστροφή του Νίκου («Παραμυθά») Πιλάβιου στο κανάλι της ψηφιακής ΕΡΤ Πρίσμα+ περίπου τον Δεκέμβριο. Μπορεί όμως ένας παραμυθάς, όσο καλή διάθεση κι αν έχει, να κάνει τη διαφορά όταν, όπως όλα δείχνουν, κανένας δεν είναι διατεθειμένος να επενδύσει σοβαρά στα παραμύθια του;