Παιδαγωγικές τακτικές ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης.

Τι είναι η αυτοπεποίθηση;

H αυτοπεποίθηση δεν είναι η εγωκεντρική, ναρκισσιστική αίσθηση έπαρσης και ανωτερότητας. Είναι η συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται κανείς στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και η επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερο πρόσωπο.
Η συναίσθηση ότι ως άνθρωποι είμαστε σημαντικοί και έχουμε αξία θεμελιώνεται σε τρεις κυρίως παράγοντες:
– Στις πρακτικές ικανότητες που μας επιτρέπουν να τα καταφέρνουμε στις επαγγελματικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και αθλητικές μας δραστηριότητες.
– Στην αναγνώριση, την αποδοχή και την αγάπη, των άλλων.
– Στη δυνατότητά μας να αντιμετωπίζουμε με δυναμισμό και αξιοπρέπεια τις κρίσιμες καταστάσεις τις προσωπικής μας ζωής όπως είναι η ασθένεια, ο χωρισμός, η απώλεια θέσης εργασίας, ο θάνατος αγαπημένου προσώπου κλπ.
Η αυτοπεποίθηση εκφράζεται με συγκεκριμένες γόνιμες συμπεριφορές και υγιή συναισθήματα όπως υπευθυνότητα, πρωτοβουλία, αξιοπρέπεια, αυτοέλεγχο, ανεκτικότητα και σεβασμό των άλλων, επιδίωξη αξιόλογων στόχων κλπ.
Η αυτοπεποίθηση συνοδεύεται από ένα αίσθημα επάρκειας των ικανοτήτων μας, δημιουργική επικοινωνία, γόνιμο προβληματισμό, κατάλληλο σχεδιασμό, σωστές αποφάσεις και από την συναίσθηση ότι με τις προσπάθειές μας μπορούμε να πετύχουμε τα αποτελέσματα που επιθυμούμε.
Η αυτοπεποίθηση δεν καλλιεργείται μόνο με τα ενισχυτικά και υποστηρικτικά λόγια των άλλων αλλά κυρίως με την ρεαλιστική και έγκυρη αυτο-αξιολόγηση, μέσα από την ανάληψη ευθυνών, την εμπειρία της αγάπης και την δυναμική στάση απέναντι στις καθημερινές δυσκολίες και τις αναπόφευκτες αντιξοότητες.

Παιδαγωγικές τακτικές ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης.

Επικοινωνώ με το παιδί με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον. Του δείχνω ότι χαίρομαι που μιλάω μαζί του και δεν το κάνω σαν αγγαρεία. Εκδηλώνω με σωματικό τρόπο την αγάπη μου με αγκαλιές και χάδια.

Ξεκινώ την επικοινωνία μου με το παιδί εστιάζοντας πάντοτε την προσοχή μου στα θετικά του χαρακτηριστικά και στα χαρίσματά του.

Στις συζητήσεις μας με το παιδί δεν επιβάλλω ευγενικά τις απόψεις μου. Προσπαθώ να είμαι διαλλακτικός και αληθινά δημοκρατικός.

Ομολογώ στο παιδί ότι κάποια από τα αισθήματα που το τρομάζουν είναι ή ήταν και δικά μου αισθήματα. Το παιδί δέχεται τον εαυτό του καλύτερα όταν συνειδητοποιεί ότι τα πρόσωπα που θεωρεί σημαντικά έχουν περάσει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές του.

Προτείνω στο παιδί να τοποθετήσει μικρά, έγχρωμα, αυτοκόλλητα χαρτάκια σε διάφορα σημεία του χώρου του, με θετικά μηνύματα που ενισχύουν την αυτοπεποίθηση. Για παράδειγμα: «Ανακαλύπτω τις δυνάμεις που κρύβονται μέσα μου». «Μαθαίνω να σέβομαι τις αδυναμίες μου και να μαθαίνω από αυτές». «Εισπνέω βαθιά, χαλαρώνω το σώμα και μένω ήρεμος.». «Αυτοπεποίθηση». «Δυναμισμός». «Αγάπη».

Ενθαρρύνω το παιδί να αντιμετωπίζει με χιούμορ ακόμη και δυσάρεστα γεγονότα.

Εξηγώ στο παιδί πως αν κάποιος θυμώνει μαζί του, το κοροϊδεύει ή του επιτίθεται, αυτό δεν σημαίνει ότι φταίει ή ότι είναι κακό παιδί.

Εξηγώ στο παιδί πως μέσα του κρύβονται απεριόριστες δυνατότητες που αν τις αξιοποιήσει με συστηματική προσπάθεια μπορεί να πετύχει σε όλους τους τομείς αξιόλογη πρόοδο.

Προτρέπω ευγενικά το παιδί να επιδιώκει υψηλότερες επιδόσεις. Θεμελιώνω όμως τις προσδοκίες μου σε μια ρεαλιστική εκτίμηση των ικανοτήτων του παιδιού και όχι σε πιέσεις που ασκούνται από το κοινωνικό-πολιτιστικό μου περιβάλλον ή από προσωπικές μου ανάγκες για προβολή και επιτυχία.

Προτρέπω το παιδί να βάζει στόχους, να παίρνει αποφάσεις και να λύνει προβλήματα. Το βοηθώ να σχεδιάζει το δρόμο προς την επιτυχία με μια συγκεκριμένη σειρά σταδιακών επιδιώξεων με μικρά και συγκεκριμένα βήματα.

Το βοηθώ να υπομένει, να επιμένει, και να αγωνίζεται μέχρι να πετύχει τους στόχους του.

Το προτρέπω να αποδέχεται χωρίς ταραχή τον έπαινο και την κοροϊδία.

Το ενθαρρύνω να εκφράζει ειλικρινά τις προσωπικές του απόψεις και να εξωτερικεύει ξεκάθαρα τα αισθήματά του.

Το βοηθώ να αναπτύξει αυτοέλεγχο. Να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση αντί να αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις του περιβάλλοντος.

Του μαθαίνω να απορρίπτει την άδικη κριτική αλλά να δέχεται και να αξιοποιεί την καλοπροαίρετη κριτική.

Εξηγώ στο παιδί ότι είναι φυσικό μερικές φορές να μην πηγαίνουν τα πράγματα όπως θα ήθελε.

Επιβραβεύω κάθε μικρή πρόοδο που κάνει το παιδί. Ενισχύω την προσπάθεια  που κάνει ακόμη και όταν δεν τα καταφέρνει.

Προτρέπω το παιδί να σέβεται και να εκτιμά τον εαυτό του ανεξάρτητα από το πόσο αποδίδει.

Προτείνω στο παιδί να γράψει ένα γράμμα σε ένα άλλο (υποθετικό) παιδί που αντιμετωπίζει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές του. Να του γράψει συμβουλές σχετικά με το πώς θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του και να νιώσει καλύτερα. Η αναζήτηση και ο προβληματισμός του παιδιού σε νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο, είναι πολύ εποικοδομητική.

Προσπαθώ χωρίς να το καταπιέζω να βάλω τάξη και δομή στην καθημερινή του ζωή.

Προτρέπω το παιδί να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του και να διεκδικεί τα δικαιώματά του.

Βοηθώ το παιδί να αναζητά και να αναγνωρίζει τις θετικές πτυχές της κάθε κατάστασης. (Να βλέπει το μισό ποτήρι γεμάτο).

Βοηθώ το παιδί να αντιμετωπίζει δημιουργικά το φόβο, τον κίνδυνο και την αποτυχία. Να διαχειρίζεται τις δύσκολες καταστάσεις με υπομονή και δυναμισμό. Να συμφιλιώνεται με τους φόβους και να τους αντιμετωπίζει αντί να τους αφήνει να το κυριεύουν και να ελέγχουν τη ζωή του. Να μαθαίνει από τα λάθη του. Να χάνει χωρίς να θίγεται η αξιοπρέπειά του.

Βοηθώ το παιδί να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση απέναντι στα γεγονότα. Να καταλάβει ότι δεν είναι τα γεγονότα και οι περιστάσεις που προσδιορίζουν τη ζωή μας αλλά ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα.

Εξηγώ στο παιδί τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες που μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία και τη διατήρηση μιας υγιούς σχέσης.

Βοηθώ το παιδί να αντιλαμβάνεται τις επιθετικές προκλήσεις των άλλων και να τις απενεργοποιεί ή να αδιαφορεί.

Το προτρέπω να μπαίνει στη θέση του άλλου και να βλέπει τα γεγονότα μέσα από τα δικά του μάτια. Του μαθαίνω να είναι ανεκτικός και να σέβεται την διαφορετικότητα.

Το προτρέπω να σκέφτεται θετικά και να οραματίζεται τη θετική έκβαση των γεγονότων αλλά να μην απογοητεύεται όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θα ήθελε.

Εξηγώ στο παιδί ότι μπορεί μειώσει το θυμό, το άγχος και το φόβο του με την παρακάτω απλή τεχνική: Εισπνέω βαθιά, χαλαρώνω τους μύες του σώματός μου και συγκεντρώνω την προσοχή μου σε μια υποστηρικτική θετική σκέψη όπως για παράδειγμα «Είμαι σημαντικός ανεξάρτητα από τι πιστεύουν οι άλλοι για μένα» ή «Αντιμετωπίζω το φόβο και γίνομαι πιο δυνατός» ή «μπορώ να ελέγχω τον εαυτό μου και να χαλαρώνω». Ακόμη το προτρέπω να συγκεντρώσει την προσοχή του σε κάτι ουδέτερο όπως, να μετρήσει μέχρι το δέκα ή να παρατηρήσει αναλυτικά τις λεπτομέρειες της μορφής ενός αντικειμένου που είναι κοντά μου (πόρτα, μολύβι, πίνακας)».

Εξηγώ στο παιδί τον τρόπο με οποίο η εικόνα που δίνει στους άλλους (εμφάνιση, στάση του σώματος, τρόπος κοιτάγματος, χειρονομίες, μιμική έκφραση του προσώπου, τόνος, χροιά και ένταση της φωνής) μπορεί να αποκαλύπτει φόβο και ανασφάλεια ή αυτοπεποίθηση και δυναμισμό.

Η εικόνα της ανασφάλειας μαζί με κάποιες άλλες ακατάλληλες συμπεριφορές, προκαλούν αυτούς που αναζητούν κάποιο στόχο για να εκφράσουν την επιθετικότητά τους.

Εξηγώ στο παιδί συμπεριφορές που δηλώνουν ή οδηγούν στην ενίσχυση και την προβολή της αυτοπεποίθησης. (κατάλληλη στάση του σώματος, χειρονομίες, μιμική του προσώπου και τόνος της φωνής που φανερώνουν δυναμισμό).

Εξηγώ στο παιδί την διαφορά ανάμεσα στις παρακάτω συμπεριφορές:
Παθητική Συμπεριφορά: Ανασφάλεια, μπλοκάρισμα αισθημάτων, υποχωρητικότητα, φόβος. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι λιγότερο σημαντικές από των άλλων.
Δυναμική Συμπεριφορά: Υπεράσπιση και διεκδίκηση των ατομικών δικαιωμάτων με τρόπο που δεν θίγει τον άλλο. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι εξίσου σημαντικές με των άλλων. Ειλικρινής εξωτερίκευση των αισθημάτων.
Επιθετική Συμπεριφορά: Παραβίαση των δικαιωμάτων του άλλου, εξωτερίκευση των αισθημάτων με παρενόχληση. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι περισσότερο σημαντικές από των άλλων.
Εξηγώ στο παιδί πώς να κερδίζει την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων με δημιουργικές – θετικές συμπεριφορές και όχι με προκλήσεις, αταξίες και απαράδεκτα αστεία.

Βοηθώ το παιδί να αξιολογεί και να αποτιμά την βελτίωση που κατορθώνει μέσα από τις προσπάθειές του.
Nικήτας Καυκιός http://www.psyche.gr/autopepoithisi.htm

Η αυτοπεποίθηση δίνει φτερά

Της Ελένης Χαδιαράκου

Είναι άτολμο, ντροπαλό και δεν διεκδικεί ποτέ τίποτα. Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει πόσο σημαντικό είναι.

Πού είναι οι καινούργιες σου νερομπογιές; Μου τις πήρε η Ελενίτσα. Και το καινούργιο σου PSP; Το δανείστηκε ο Βασιλάκης… Ο Γιωργάκης γιορτάζει φέτος τα πέμπτα του γενέθλια. Είναι ένα παιδί έξυπνο, επικοινωνιακό και αρκετά ήσυχο. Έχει πολλούς φίλους, αλλά κάθε μέρα γυρίζει σπίτι του χωρίς στυλό, γιατί το έχει χαρίσει στο φίλο του τον Βασίλη, δεν έχει φάει το κολατσιό του, γιατί του το πήρε ο Γιάννης, ή έχει χαρίσει το καινούργιο του παιχνίδι στη συμμαθήτριά του τη Χαρούλα. Η μαμά του και φίλη μου του δεν ξέρει πώς να το διαχειριστεί όλο αυτό. Δεν είναι σε θέση να καταλάβει αν το παιδί της είναι ευαίσθητο, ντροπαλό, αδύναμο, δοτικό ή το απόλυτο θύμα. Όμως τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συμβαίνει. Απλώς ο Γιωργάκης χρειάζεται μια μικρή ενίσχυση στην τσαλακωμένη του αυτοπεποίθηση. Και η μαμά του πρέπει να βρει τον τρόπο να του την ενισχύσει.

Ποιος του έκοψε τα φτερά;

Το ότι ένα παιδί κάποιες φορές αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του δεν σημαίνει πως γεννήθηκε έτσι. Μπορεί απλώς να πρόκειται για ένα παιδί πιο ευαίσθητο, που χρειάζεται περισσότερη στήριξη και υποστήριξη, χάδια και αγκαλιές. Ενδεχομένως πάλι να πρόκειται για ένα χαρακτήρα που φοβάται ή μπλοκάρεται εύκολα ή για ένα χαρακτήρα υποχωρητικό. Ίσως πάλι να μη συμβαίνει τίποτα απ’ όλα αυτά, αλλά κάποιο οικογενειακό γεγονός (όπως διαζύγιο, αποχωρισμός ή θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου) να το έχει φοβίσει και να το έχει αποσυντονίσει. Ή ακόμη και να το έχουν μαλώσει πολύ.

Η αυτοπεποίθηση στα παιδιά –όπως άλλωστε και στους ενηλίκους– είναι η συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται κανείς στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, αλλά και η επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερο πρόσωπο. Αν εμείς δεν βοηθήσουμε το παιδί μας να καταλάβει ότι είναι σημαντικό για μας και ικανό να καταφέρει πράγματα, τότε ίσως κλονιστεί ανεπανόρθωτα η αυτοπεποίθησή του.

Πώς αναγνωρίζουμε ένα παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση

• Συνήθως αποφεύγει την ανάληψη ευθυνών από φόβο μήπως αποτύχει.
• Έχει δυσκολία στην κοινωνική ένταξη και συχνά αποζητά τη μοναξιά.
• Ανησυχεί πολύ μήπως ενοχλεί τους άλλους.
• Κοκκινίζει ή αντιδρά αρνητικά στις φιλοφρονήσεις.
• Αποφεύγει ακόμη και τις πιο ανώδυνες προκλήσεις.
• Εκδηλώνει αναπάντεχες εκρηκτικές συμπεριφορές.
• Είναι υποχωρητικό, συνήθως δεν αντιμιλά στους γονείς του και διαπληκτίζεται με τους συνομηλίκους του.

Τι μπορείτε να κάνετε εσείς για το παιδί σας

Επικοινωνήστε μαζί του με ειλικρίνεια και ενδιαφέρον. Δείξτε του πως η κουβέντα μαζί του είναι για εσάς χαρά και όχι αγγαρεία. Εκδηλώστε την αγάπη σας όχι μόνο με λόγια, αλλά και με φιλιά και χάδια.

Δώστε του το καλό παράδειγμα. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι μιμητικά όντα και αν διαπιστώσει πως εσείς σέβεστε τον εαυτό σας το ίδιο θα κάνει κι αυτό. Είναι διαφορετικό να σας ακούει να λέτε «πάλι με καπέλωσαν οι άλλοι» και διαφορετικό να πείτε «αυτό δεν θα το επιτρέψω».

Μην προσπαθείτε να του επιβάλλετε τις απόψεις σας, όσο ευγενικά κι αν το κάνετε. Προσπαθήστε να είστε αληθινά δημοκρατικοί και να ακούτε κάθε την άποψή του. Αν εσείς η ίδια του μιλάτε σεβόμενη τις επιθυμίες του, αν δεν του λέτε συστηματικά «όχι» πριν καν το ακούσετε, θα νιώσει ότι το σέβεστε. Και, όπως είναι φυσικό, αν νιώθει έτσι στο σπίτι, τότε τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα έξω.

Αποφύγετε τις συγκρίσεις. «Όχι έτσι, βρε παιδί μου, κοίτα τι ωραία που ζωγραφίζει το κοριτσάκι». Μέσω της σύγκρισης όχι μόνο δεν βελτιώνονται οι επιδόσεις του παιδιού, αλλά τσαλακώνεται και η αυτοεκτίμησή του. Στηρίξτε λοιπόν τις προσπάθειές του χωρίς να περιμένετε να ικανοποιήσει τις προσδοκίες σας.

Συγχωρέστε του τα ψέματα. Ως γνωστόν, τα παιδιά δεν λένε ψέματα με τον ίδιο τρόπο που τα λένε οι μεγάλοι. Περισσότερο το κάνουν για να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους παρά για να εξαπατήσουν. Αδιαφορήστε για τα ψέματά του και απλώς επιβραβεύστε το όταν λέει την αλήθεια.

Η υπερπροστασία βλάπτει όσο και η κατάχρηση εξουσίας. Πολλές φορές, για να προστατέψετε το «καημένο σας μωράκι», το εγκλωβίζετε στο ρόλο του θύματος. Αποφύγετε τις συνηθισμένες αναφορές του τύπου: «Προσοχή, θα πέσεις, θα βραχείς, θα χτυπήσεις…». Παροτρύνετέ το να ξεπεράσει τον εαυτό του, ακόμα κι αν αυτό είναι δύσκολο, με την προϋπόθεση πάντα ότι θα κάνει πράγματα που επιτρέπονται για την ηλικία του. Αν του στερείτε τις πρωτοβουλίες και κάνετε τα πάντα εσείς, ενθαρρύνετε την παθητικότητά του και το κάνετε ευάλωτο απέναντι στους άλλους σε περίπτωση σύγκρουσης. Μια ελάχιστη αυτονομία και ανεξαρτησία είναι απαραίτητες για να ολοκληρωθεί μέσα σε μια ομάδα και για να μάθει να παίζει με τα άλλα παιδιά.

Ομολογήστε με κάθε ειλικρίνεια πως κάποια από τα πράγματα που το τρομάζουν, τα έχετε ζήσει κι εσείς στο παρελθόν. Τα παιδιά καθησυχάζονται πολύ όταν συνειδητοποιούν πως τα πρόσωπα που θεωρούν σημαντικά (όπως οι γονείς, οι θείοι ή τα αδέρφια) έχουν περάσει ανάλογες δυσκολίες με τις δικές τους.

Ενθαρρύνετε το παιδί να αντιμετωπίζει με χιούμορ ακόμη και τα δυσάρεστα γεγονότα.

Εξηγήστε του πως αν κάποιος μεγάλος θυμώνει μαζί του ή κάποιο παιδί το κοροϊδεύει ή του επιτίθεται αυτό δεν σημαίνει ότι φταίει ή πως είναι κακό παιδί.

Προτρέψτε το να βάζει στόχους, να παίρνει αποφάσεις και να λύνει προβλήματα.

Μάθετέ του να επιμένει, να υπομένει και να αγωνίζεται μέχρι να πετύχει τους στόχους του.

Επιβραβεύστε κάθε μικρή του πρόοδο.

Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει ειλικρινά τις προσωπικές του απόψεις και να εξωτερικεύει ξεκάθαρα τα συναισθήματά του.

Βοηθήστε το να αναπτύξει αυτοέλεγχο, να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση και να μην αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις των άλλων.

Μάθετέ του πως αξίζει πολλά, ανεξάρτητα με το πόσο αποδίδει.

Προτρέψτε το να αποδέχεται χωρίς ταραχή τόσο τον έπαινο όσο και την τιμωρία. Με λίγα λόγια, διδάξτε του την ψυχραιμία.

Μάθετέ το να εμπιστεύεται τα κοντινά του πρόσωπα.

Τι μπορείτε να κάνετε παρέα με το παιδί

Αφήστε το να χειριστεί μόνο του τις μικρές διαφωνίες με τους άλλους, αλλά σε περίπτωση που η κατάσταση του προκαλεί μεγάλο πρόβλημα, υποστηρίξτε το. Πρέπει να ξέρει ότι θα είστε πάντα εκεί σε περίπτωση που τα πράγματα δυσκολέψουν.

Δεν τολμά να σηκώσει το χέρι του μπροστά στη δασκάλα; Προσποιηθείτε ότι εσείς είστε η δασκάλα και μιμηθείτε τη σκηνή μπροστά του. Κι αν δεν τα καταφέρνει πάντα, κλείστε ένα ραντεβού με τη δασκάλα για να της αναφέρετε την κατάσταση. Δείξτε στο παιδί σας ξεκάθαρα πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του απέναντι στους συμμαθητές του. Μπορεί να φαίνεται πολύ φοβισμένο όταν, π.χ., κοιτάει τον αντίπαλό του στα μάτια ή όταν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν, ο οποίος έχει τα πόδια ανοιχτά και τα χέρια του στη μέση. Δώστε του συγχαρητήρια αν τα καταφέρει.

Τι κι άντρας που είμαι, φοβάμαι, φοβάμαι

Ακούμε συχνά τους γύρω μας να λένε πως ένα αγόρι πρέπει να μάθει από μικρό να υπερασπίζεται τον εαυτό του για να… γίνει άντρας. Αυτό το κοινωνικό κλισέ είναι πέρα για πέρα λανθασμένο, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, πολύ απλά γιατί το αγόρι σας ενδεχομένως να μη βρίσκεται ακόμη στο στάδιο αυτό της επεξεργασίας της προσωπικότητάς του. Για να αρχίσει ένα παιδί να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να οριοθετεί την περιοχή του, πρέπει να έχει σαφή αντίληψη του εαυτού του και της σωματικής του διάπλασης. Και αυτό το αντιλαμβάνεται λίγο πριν ή μετά τα τέσσερα. Δώστε του λοιπόν λίγο χρόνο.

Μήπως πέσει θύμα της παθητικότητάς του;

Οι γονείς ανησυχούν πάντα. Τις περισσότερες φορές όχι αδικαιολόγητα. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για τα παιδιά μας ώστε να μην τα στοιχειώσουμε με το φάντασμα του φόβου; Πώς μπορούμε να τα εκπαιδεύσουμε έτσι ώστε να αποφεύγουν τις κακοτοπιές; Να τα προστατεύσουμε από επιτήδειους, από το διαδίκτυο ή από τον διαταραγμένο γείτονα;

Μέχρι κάποα ηλικία το παιδί πρέπει να βρίσκεται υπό την επίβλεψή μας. Αλλά αυτό μπορεί να γίνεται με διακριτικό και όχι με απόλυτο και παρεμβατικό τρόπο. Είναι σκόπιμο να του εξηγήσουμε πως πρέπει να προστατεύει τον εαυτό του από διάφορες καταστάσεις για τις οποίες θα του μιλήσουμε ψύχραιμα. Αν μιλήσουμε με τρόπο υπερβολικό για τους κινδύνους που παραμονεύουν, μπορεί να τρομοκρατήσουμε το παιδί κι έτσι θα φοβάται οποιαδήποτε ανοίκεια κατάσταση όσο αθώα κι αν είναι. Μπορούμε να το μάθουμε να μην απαντάει σε αγνώστους όταν ερωτάται (π.χ. κανείς δεν θα ρωτήσει ένα ανήλικο παιδάκι πού βρίσκεται η αστυνομία), να λέει «όχι» σε χάδια, φιλιά, αγγίγματα –ακόμα και από οικεία πρόσωπα– όταν δεν θέλει. Ο έλεγχος του διαδικτύου επιβάλλεται, όπως επίσης και ο χρόνος που το παιδί θα αφιερώνει σε αυτό. Από μικρό το μαθαίνουμε την ιδιαίτερη αξία που έχει πρωτίστως η ανθρώπινη σχέση – επικοινωνία – επαφή. Όσο για τον οποιοδήποτε διαταραγμένο γείτονα, σύμφωνα με την ηλικία του παιδιού μπορούμε να του εξηγήσουμε απλά πως μερικοί άνθρωποι πολλές φορές δεν είναι καλά και μπορούν να μας κάνουν κακό χωρίς να το καταλάβουν. Γι’ αυτό και τους αποφεύγουμε.

Πηγή: in.gr

Βοηθήστε το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του

Η υγιής αυτοεκτίμηση είναι η θωράκιση ενός παιδιού απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Τα παιδιά που έχουν καλή ιδέα για τον εαυτό τους αντιμετωπίζουν καλύτερα τις διαμάχες και αντιστέκονται καλύτερα στις αρνητικές πιέσεις. Χαμογελούν περισσότερο και είναι ικανά να χαρούν τη ζωή τους. Τα παιδιά αυτά είναι ρεαλιστές και αισιόδοξοι άνθρωποι.
Αντίθετα, στα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, οι προκλήσεις μπορούν να αποτελέσουν πηγή άγχους και απογοήτευσης. Τα παιδιά που έχουν κακή ιδέα για τον εαυτό τους δυσκολεύονται να βρουν λύσεις στα προβλήματα. Καθώς βασανίζονται από σκέψεις αρνητικής αυτοκριτικής, όπως «Δεν αξίζω» ή «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά», γίνονται παθητικά ή εμφανίζουν απόσυρση ή κατάθλιψη. Όταν βρίσκονται μπροστά σε μια νέα πρόκληση, η άμεση αντίδραση είναι «Δεν μπορώ».

Οι γονείς παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός υγιούς αισθήματος αυτοεκτίμησης στα παιδιά τους.

Τι είναι η αυτοεκτίμηση;

Αυτοεκτίμηση είναι το σύνολο των «πιστεύω» ή των εντυπώσεων που έχουμε για τον εαυτό μας. Ο τρόπος με τον οποίο καθορίζουμε τον εαυτό μας επηρεάζει τις στάσεις μας και τις συμπεριφορές μας και έχει άμεσο αντίκτυπο στη διαχείριση των συναισθημάτων μας και στις σχέσεις μας.

Το μοντέλο αυτοεκτίμησης που θα αναπτύξει ένα παιδί αρχίζει να διαμορφώνεται πολύ νωρίς στη ζωή. Για παράδειγμα, όταν ένα νήπιο καταφέρει, μετά από δεκάδες ανεπιτυχείς προσπάθειες, να κάνει τούμπα ή να φέρει το κουτάλι στο στόμα του για να φάει, βιώνει ένα αίσθημα εκπλήρωσης, το οποίο ενισχύει την αυτοεκτίμησή του και του διδάσκει τη στάση «Μπορώ να το κάνω».

Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας προσπάθειας-αποτυχίας, νέας προσπάθειας-επιτυχίας, το παιδί αποκτά αντίληψη των ικανοτήτων του, ενώ συγχρόνως δημιουργεί μια εικόνα για τον εαυτό του βάσει των αλληλεπιδράσεων με άλλους ανθρώπους. Η εμπλοκή των γονέων σε αυτό το σημείο είναι θεμελιώδης και οι αντιδράσεις τους μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει υγιείς αντιλήψεις για τον εαυτό του.

Η αυτοεκτίμηση μπορεί επίσης να οριστεί ως ο συνδυασμός αισθημάτων ικανότητας με αισθήματα ότι το αγαπούν. Ένα παιδί που ενθουσιάζεται με ένα επίτευγμά του αλλά δεν νιώθει ότι το αγαπούν μπορεί τελικά να αισθανθεί χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αντίστοιχα, ένα παιδί που νιώθει ότι το αγαπούν αλλά δεν πιστεύει ότι έχει ικανότητες μπορεί επίσης να καταλήξει να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η υγιής αυτοεκτίμηση είναι αποτέλεσμα μιας σωστής ισορροπίας ανάμεσα στα δύο.

Σημεία υγιούς και μη υγιούς αυτοεκτίμησης

Η αυτοεκτίμηση εμφανίζει διακυμάνσεις καθώς ένα παιδί μεγαλώνει. Το αίσθημα αυτοεκτίμησης αλλάζει συχνά και προσαρμόζεται, καθώς επηρεάζεται από τις νέες εμπειρίες και αντιλήψεις του παιδιού. Οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν και να αντιλαμβάνονται τα σημεία υγιούς και μη υγιούς αυτοεκτίμησης.

Ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να μη θέλει να δοκιμάσει νέα πράγματα. Συχνά μπορεί να μιλά αρνητικά για τον εαυτό του, λέγοντας για παράδειγμα «Είμαι χαζός/ή», «Δεν θα μάθω ποτέ να το κάνω αυτό» ή «Ποιος ο λόγος; Κανένας δεν νοιάζεται για μένα έτσι κι αλλιώς». Το παιδί μπορεί να μην είναι σε θέση να διαχειριστεί την απογοήτευση, να τα παρατά εύκολα ή να περιμένει να αναλάβει κάποιος άλλος τον έλεγχο. Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να ασκούν έντονη κριτική στον εαυτό τους και να απογοητεύονται εύκολα από αυτόν. Βλέπουν τις προσωρινές αποτυχίες ως μόνιμες, δυσβάστακτες καταστάσεις. Το αίσθημα της απαισιοδοξίας κυριαρχεί.

Ένα παιδί με υγιή αυτοεκτίμηση χαίρεται τις επαφές με τους άλλους. Αισθάνεται άνετα στις κοινωνικές συναντήσεις και ευχαριστιέται τόσο τις ομαδικές δραστηριότητες όσο και τις ατομικές ασχολίες. Όταν εμφανίζονται προκλήσεις, είναι σε θέση να προσπαθήσει να βρει λύσεις. Είναι ικανό να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του χωρίς να υποτιμά τους άλλους ή τον εαυτό του. Για παράδειγμα, αντί να πει «Είμαι χαζός/ή», ένα παιδί με υγιή αυτοεκτίμηση θα πει «Δεν το καταλαβαίνω αυτό». Ξέρει τις δυνάμεις του και τις αδυναμίες του και τις αποδέχεται. Το αίσθημα της αισιοδοξίας κυριαρχεί.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν

Πώς μπορεί ένας γονιός να βοηθήσει να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση του παιδιού του;

• Προσέχετε τι λέτε. Τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα στα λόγια των γονιών. Θυμηθείτε να επαινείτε το παιδί σας όχι μόνο για τις επιτυχίες του, αλλά και για την προσπάθειά του και να είστε ειλικρινείς. Αν, για παράδειγμα, δεν κατάφερε να μπει στην ομάδα του μπάσκετ, αποφύγετε να πείτε «Προσπάθησε ξανά και θα τα καταφέρεις». Είναι καλύτερα να πείτε «Δεν πειράζει, είμαι πολύ περήφανος/η για την προσπάθεια που έκανες». Ανταμείψτε την ολοκληρωμένη προσπάθεια αντί για το αποτέλεσμα.
• Δώστε το καλό παράδειγμα. Αν είστε υπερβολικά σκληροί με τον εαυτό σας και απαισιόδοξοι όσον αφορά τις ικανότητες και τις αδυναμίες σας, το παιδί θα σας αντιγράψει. Καλλιεργήστε την αυτοεκτίμησή σας και το παιδί σας θα έχει ένα σπουδαίο πρότυπο να ακολουθήσει.
• Εντοπίστε και αλλάξτε τις λανθασμένες αντιλήψεις του παιδιού σας. Είναι σημαντικό να εντοπίσουν οι γονείς τις λανθασμένες αντιλήψεις που έχει το παιδί για τον εαυτό του, οι οποίες μπορεί να αφορούν την τελειότητα, την ελκυστικότητα, τις ικανότητες ή οτιδήποτε άλλο. Οι λανθασμένες αντιλήψεις μπορεί να ριζώσουν και να γίνουν πραγματικότητα για το παιδί. Για παράδειγμα, ένα παιδί που τα πάει καλά στο σχολείο αλλά δυσκολεύεται με τα μαθηματικά μπορεί να πει «Είμαι κακός μαθητής». Η αντίληψη αυτή δεν είναι απλά μια λανθασμένη γενίκευση, είναι μια θεώρηση που μπορεί να καταστήσει το παιδί επιρρεπές στην αποτυχία. Ενθαρρύνετέ το να δει την κατάσταση στις πραγματικές της διαστάσεις. Μια χρήσιμη απάντηση θα ήταν: «Είσαι καλός μαθητής. Τα πας πολύ καλά στο σχολείο. Τα μαθηματικά είναι απλά ένα μάθημα στο οποίο θα πρέπει να αφιερώσεις περισσότερο χρόνο. Θα σε βοηθήσω κι εγώ».
• Να είστε αυθόρμητοι και τρυφεροί με το παιδί. Η αγάπη σας θα ενισχύσει πάρα πολύ την αυτοεκτίμησή του. Αγκαλιάστε το παιδί σας. Πείτε του ότι είστε περήφανος/η γι’ αυτό. Επιβραβεύετέ το συχνά και με ειλικρίνεια, χωρίς να το παρακάνετε. Τα παιδιά καταλαβαίνουν αμέσως πότε κάτι λέγεται από την καρδιά.
• Κάντε θετικά, δίκαια σχόλια. Αν πείτε στο παιδί «Αντιδράς πάντα σαν τρελός/ή», αυτό θα αρχίσει να πιστεύει ότι δεν ξέρει να ελέγξει τα ξεσπάσματά του. Είναι καλύτερα να του πείτε: «Θύμωσες πολύ με τον αδερφό σου, αλλά εκτιμάω το ότι δεν τον έβρισες και δεν τον χτύπησες». Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τα αισθήματα του παιδιού, ενθαρρύνοντάς το συγχρόνως να κάνει σωστή επιλογή στη συμπεριφορά του την επόμενη φορά.
• Δημιουργήστε ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον. Ένα παιδί που δεν αισθάνεται ασφαλές ή που δέχεται κακοποίηση στο ίδιο του το σπίτι, μέσα από αρνητικές συμπεριφορές και σχόλια, θα υποφέρει πάρα πολύ από αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Ένα παιδί που εκτίθεται σε συνεχείς τσακωμούς των γονιών του μπορεί να αναπτύξει κατάθλιψη και απόσυρση. Θυμηθείτε ότι πρέπει πάντα να σέβεστε το παιδί σας.
• Κάντε το σπίτι σας έναν παράδεισο ασφάλειας για την οικογένειά σας. Έχετε πάντα το νου σας για σημάδια κακοποίησης από άλλους, για προβλήματα στο σχολείο ή για προβλήματα με συνομήλικους, καθώς και για άλλους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας. Αντιμετωπίστε όλα αυτά τα θέματα με ευαισθησία αλλά με αμεσότητα.
• Βοηθήστε το παιδί σας να έχει εποικοδομητικές εμπειρίες. Οι δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συνεργασία και όχι τον ανταγωνισμό είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Για παράδειγμα, αν ένα μεγαλύτερο παιδί βοηθά ένα μικρότερο να μάθει να διαβάζει, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι θαυματουργά και για τα δύο παιδιά.

Ζητήστε βοήθεια ειδικού

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, ζητήστε βοήθεια από ειδικό. Οι οικογενειακοί σύμβουλοι και οι παιδοψυχολόγοι μπορούν να εργαστούν με το παιδί για να ανακαλύψουν τι είναι αυτό που το εμποδίζει να έχει καλή ιδέα για τον εαυτό του. Η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο. Θα του επιτρέψει να δει πιο ρεαλιστικά τον εαυτό του και να αποδεχτεί ποιο είναι στην πραγματικότητα. Με λίγη βοήθεια, κάθε παιδί μπορεί να αναπτύξει υγιή αυτοεκτίμηση και να έχει μια πιο ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή.

Σύντομες συμβουλές

• Επικοινωνήστε με ειλικρινές ενδιαφέρον με το παιδί σας. Δείξτε του ότι χαίρεστε που μιλάτε μαζί του και ότι δεν το κάνετε σαν αγγαρεία. Εκδηλώστε την αγάπη σας με αγκαλιές και χάδια.
• Εστιάζετε πάντα στα θετικά του χαρακτηριστικά και στα χαρίσματά του.
• Μην επιβάλλετε τις απόψεις σας. Προσπαθήστε να είστε διαλλακτικοί και αληθινά δημοκρατικοί.
• Εξηγήστε του πως αν κάποιος θυμώνει μαζί του, το κοροϊδεύει ή του επιτίθεται, αυτό δεν σημαίνει ότι φταίει ή ότι είναι κακό παιδί.
• Προτρέψτε το να αποδέχεται χωρίς ταραχή τον έπαινο και την κοροϊδία.
• Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει ειλικρινά τις απόψεις του και να εξωτερικεύει ξεκάθαρα τα αισθήματά του.
• Βοηθήστε το να αναπτύξει αυτοέλεγχο. Να επιλέγει τη συναισθηματική του αντίδραση, αντί να αντιδρά παρορμητικά στις προκλήσεις του περιβάλλοντος.
• Επιβραβεύστε κάθε μικρή πρόοδο που κάνει. Ενισχύστε την προσπάθεια που καταβάλλει, ακόμη και όταν δεν τα καταφέρνει.
• Προτρέψτε το να σέβεται και να εκτιμά τον εαυτό του, ανεξάρτητα από το πόσο αποδίδει.
• Βοηθήστε το να αντιλαμβάνεται τις επιθετικές προκλήσεις των άλλων και να τις απενεργοποιεί ή να αδιαφορεί.

Εξηγήστε στο παιδί τη διαφορά ανάμεσα:

• στην παθητική συμπεριφορά: Ανασφάλεια, μπλοκάρισμα αισθημάτων, υποχωρητικότητα, φόβος. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι λιγότερο σημαντικά  από των άλλων.
• στη δυναμική συμπεριφορά: Υπεράσπιση και διεκδίκηση των ατομικών δικαιωμάτων με τρόπο που δεν θίγει τον άλλο. Ειλικρινής εξωτερίκευση των αισθημάτων. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι εξίσου σημαντικά με των άλλων.
• στην επιθετική συμπεριφορά: Παραβίαση των δικαιωμάτων του άλλου, εξωτερίκευση των αισθημάτων με παρενόχληση. Τα θέλω μου και οι ανάγκες μου είναι περισσότερο σημαντικά από των άλλων.

πηγή: e-child.gr